Wandelroute langs Ruïnekerk en Kapel van het Heilige Bloed

Bergen is het dorp van mijn jeugd. Met deze wandelroute laat ik je de mooiste plekjes tussen Bergen en Schoorl zien. Dat doe ik aan de hand van een bijzonder thema: Bergen als vergeten bedevaartsplaats.

Wat maakt deze wandeling bijzonder

  • De Ruïnekerk: afgebrand tijdens de Tachtigjarige Oorlog en nooit weer helemaal herbouwd.
  • De polders ten oosten van Bergen, met een verdwenen bedevaartsoord (Mirakel van Bergen).
  • Het pittoreske dorpje Schoorl.
  • De 51 m hoge Klimduin.
  • De duinen en bossen tussen Schoorl en Bergen.

De Ruïnekerk & het Mirakel van Bergen

Geen bouwwerk bepaalt het dorpsgezicht van Bergen zo sterk als de Ruïnekerk (www.ruinekerk.nl). De geschiedenis van deze kerk gaat terug tot 1421. Dat was het jaar van de Sint-Elisabethsvloed, een watersnoodramp in Holland en Zeeland. Bij de ramp werd de plaatselijke kerk van Petten, zo’n 10-15 km ten noorden van Bergen, verzwolgen en kwamen 400 Pettenaren om het leven.

Ook Bergen merkte de heftige gevolgen van de ramp. Via een voormalige zeearm tussen Petten en Camperduin, de Zijpe, kon de zee een flink eind landinwaarts stromen. En via de Rekere (waar nu het Noord-Hollands Kanaal loopt) zelfs helemaal tot Bergen.

Een dag na de ramp werd in buurtschap Zanegeest, aan de oostkant van Bergen, een houten kistje gevonden. Daarin zaten een paar kerkschatten van de kerk in Petten. Waaronder een kelk met hosties.

Het nieuws over deze vondst bereikte Petten razendsnel. Ondanks de ramp in zijn eigen dorp trok de pastoor van Petten ogenblikkelijk naar Bergen en besloot hij ter plaatse de hosties te nuttigen. Het zeewater uit dezelfde kelk smaakte echter wat minder. Geen nood, hij besloot dat water gewoon maar te bewaren en goot het over in een houten schotel.

Kapel van het Heilige Bloed

Een halfjaar later, rond Pinksteren 1422, haalde de pastoor van Bergen de schotel weer uit de kast. Een wonder: in plaats van het zeewater trof hij een dun laagje rode stof aan. Geen twijfel mogelijk, dit is het bloed van Christus. Aldus werd het Mirakel van Bergen geboren.

Mirakels trekken pelgrims aan. In buurtschap Zanegeest werd een kapel gebouwd, de Kapel van het Heilige Bloed. En de oude dorpskerk in het huidige centrum werd vervangen door een veel grotere kerk. Die kerk werd daarmee de grootste van de provincie Noord-Holland. Bergen werd ineens een bedevaartsoord.

Ruïnekerk & verschroeide aarde

In 1574, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werden zowel kerk als kapel verwoest. Dat was gek genoeg niet het werk van de Spanjaarden, maar van de geuzen, aangevoerd door Diederik Sonoy. Die hoopte dat de Spanjaarden het dan minder aantrekkelijk zouden vinden om nog verder op te rukken – de tactiek van de verschroeide aarde.

Het Mirakel van Bergen raakte in de vergetelheid. De Ruïnekerk is nooit helemaal herbouwd, alleen het koordeel. Tot 1950 leek de kerk door algeheel verval ten onder te gaan. Zover is het gelukkig nooit gekomen. Van 1955 tot 1961 werd de kerk grondig gerestaureerd.

Maar van de Kapel van het Heilige Bloed is geen spoor meer terug te vinden. Alleen de straatnaam Kapellaan in Zanegeest verwijst nog indirect naar het mirakel van weleer. Deze wandelroute komt er langs. Je ziet nog wel een Mariabeeldje aan een boom.

Naast de Kapellaan herinnert nog een andere straatnaam naar het Mirakel: het Zakedijkje in de nieuwbouwwijk Saenegheest. Deze straat liep vroeger een stuk noordelijker, namelijk in het buurtschap Zanegeest. De naam Zakedijkje is een verbastering van Sacramentsdijkje, een directe verwijzing naar de uit Petten aangespoelde kerkschatten.

Kaartje en gps

Routebeschrijving Ruïnekerk & Mirakel van Bergen

  1. Vanaf bushalte een stukje terug lopen richting Hema en net voorbij de parkeerplaats «LA».
  2. Bij scheef kruispunt «RD», rechts om een ronde heg heen (Jan Oldenburglaan).
  3. Aan het eind «RA» (Russenweg).
  4. Bij een flauwe bocht naar links kun je «R» een stoep nemen.
  5. De stoep komt uit op een zebrapad. Hier oversteken en aan andere kant «RD», stoep rechts van de weg (Kerkedijk).
  6. Na 400 m houdt de stoep op, je kunt gewoon over de Kerkedijk verder lopen.
  7. Aan het eind van de bebouwde kom volg je een flauwe bocht naar «R».
  8. Na 2 stolpboerderijen aan beide kanten en een zijstraat naar rechts, «LA», grindweg langs bord Doodlopende weg, links langs een woning. Dit is de Kapellaan.
  9. Grindweg gaat over in graspad.
  10. Rechts passeer je een Mariabeeldje.
  11. Aan het eind «LA», asfaltweg (Schapenlaan).
  12. Na 400 m maakt de weg een flauwe bocht naar links. Hier «RA» (Klaassen en Evenlaan).
  13. Volg de bocht naar «L». Verderop volgen nog meer flauwe bochten naar «R» en «L».
  14. Na ruim 2 km maakt de weg een haakse bocht naar links. Hier «RD», via overstapje hek over, graspad.
  15. Verderop volgen nog meer overstapjes.
  16. Het graspad gaat even over in een verharde weg, maar verderop gaat het pad verder.
  17. Na 1,5 km (vanaf aanwijzing 14) kom je aan de rand van de bebouwde kom. Hier «LA» (Rekerweg), straat met polder links en huizen rechts.
  18. Zijstraat naar rechts negeren.
  19. Volg de bocht naar «R».
  20. Na 100 m voorbij de bocht schuin «L», hekje passeren en grasveld schuin doorkruisen richting bosrand.
  21. Bij bosrand «RD», langs bordje Bosjes van Verwey, het bos in.
  22. Bospad vervolgen, aan je linkerhand zie je af en toe de polder tussen de bomen door.
  23. Na 50 m zijpad naar rechts negeren.
  24. Na nog eens 50 m bij kruising met breed pad schuin «R», vervolg bospad.
  25. Aan het einde van het bospad «LA», grindpad.
  26. Pad komt uit bij asfaltweg, hier «RD» richting blauw fietspad-bordje.
  27. Schuin «L» aanhouden, sluisjes passeren, langs bordje Hoge Geert.
  28. Bij bosrand en kruising schuin «R», bosrand vervolgen.
  29. Volg de bocht naar «R».
  30. Bij T-splitsing «LA», bij tweede T-splitsing «RA», bij derde T-splitsing weer «LA», fietspad.
  31. Fietspad gaat over in verharde weg.
  32. Bij splitsing schuin «R».
  33. Vlak voor kerk «RA» en bocht naar «L» volgen.
  34. Aan het eind «RA», klinkerweg.
  35. Vlak voor de bocht naar rechts «LA» oversteken, richting klimduin.
  36. Duin omhoog, richting de versmalling en bovenaan «RD».
  37. Na 200 m flauwe bocht naar «L».
  38. Bij splitsing schuin «L».
  39. Na meerdere bochten kom je bij een plateau met bankjes en een uitzichtpunt.
  40. «RD», over klinkerweg naar beneden.
  41. Bij witte gebouwtjes «RA», schelpenpad.
  42. Bij 3-sprong «RD».
  43. Na 400 m (vanaf de witte gebouwtjes) bij splitsing schuin «L».
  44. Na 500 m bij splitsing schuin «R».
  45. Vlak daarna bij kruising «RD».
  46. Bij volgende kruising «LA» (Prins Bernhardlaan).
  47. Bij 3-sprong «RA» (Waterleidingweg).
  48. Direct daarna «LA» (Bergerpaadje).
  49. Bij splitsing schuin «R».
  50. Bij klinkerweg «LA».
  51. Doorlopen tot café-restaurant Duinvermaak.
  52. Voor de ingang «RA», parkeerplaats over.
  53. Aan de achterkant van de parkeerplaats, knooppunt 82, schuin «L», langs bord Bergherbos.
  54. Na 50 m flauwe bocht naar «L».
  55. Na 800 m, bij knooppunt 71, «LA» (Kerkelaan).
  56. Bij kruising (met Rondelaan) «RD».
  57. Bij volgende kruising (met Komlaan) oversteken en schuin «L», weg richting centrum (Beukenlaan), aan de rechterkant een voetpad.
  58. Bij splitsing schuin «L» oversteken, richting hertenkamp.
  59. Langs hertenkamp doorlopen tot stenen bank.
  60. Voetpad links langs de bank, kruist een fietspad en aan eind «RA» straat over (Stationsstraat).
  61. Aan de overkant «LA», straat vervolgen.
  62. Bij kruispunt oversteken, «RA» plein over en «LA» richting bushalte.